تاریخچه قهوه - صنایع غذایی کاظمی

قهوه
گونه ای نوشیدنی رایج است که از دانه های بو داده و آسیاب شده ی گیاه قهوه بدست می آید, قهوه کمی اسیدی است و به علت داشتن کافئین بالا یک ماده محرک است.
درخت قهوه
قبل از صحبت راجع به تاریخچه ی قهوه این میوه را به شما معرفی می کنیم
قهوه نام درخت گلداری است که میوه شبیه به گیلاس دارد، گل های این درخت خوش عطر به رنگ سفید هستند، درخت قهوه از جمله گیاهانی است که در نواحی گرمسیری رشد می کند و بر اساس محل کشت به انواع مختلفی تقسیم می شود.
درختان قهوه دارای ارتفاع های متفاوتی هستند که بین 3 تا 10 متر متغییر است، معمولا درختان قهوه بعد از گذشت 3 تا 5 سال شروع به باردهی و میوه دادن می کنند.
آنچه امروز ما به عنوان قهوه می شناسیم میوه یا گیلاس درخت قهوه است . که پس از برداشت، پوست آن جدا می شود و دانه های سبز آن که همان قهوه ی سبز است روی حرارت برشته و تبدیل به دانه های قهوه شده که مورد مصرف قرار می گیرد.

۱. در یکی از داستان‌ها در رابطه با تاریخچه قهوه و کشف قهوه ذکر شده است که:
قهوه نخستین بار در قرن نهم میلادی توسط چوپانی اهل اتیوپی به نام خالد کشف شد. خالد متوجه شده بود که بزهای او هنگام خوردن دانه‌هایی شبیه به توت پرانرژی شده و جنبش و جوش بیشتری می‌کنند و شب را بیدار می‌مانند. خالد برای پی بردن به علت این موضوع نمونه‌ای از این دانه‌ها را برای راهبان صومعه برد تا از آن‌ها علت را جویا شود.
(در آن زمان راهبان به عنوان دانایان جامعه شناخته می‌شدند به همین دلیل غالبا مردم سوالات خود را از آن‌ها می‌پرسیدند).
راهبان پس از مشاهده دانه‌های قهوه و خاصیتی که در این دانه‌ها نهفته شده بود، ایده خشک کردن و جوشاندن این دانه‌ها و تبدیل آن به یک نوشیدنی که باعث افزایش انرژی می‌شد را مطرح کردند. در آن زمان از نوشیدنی به دست آمده از قهوه به دلیل اینکه خاصیت افزایش انرژی و بیدار ماندن داشت برای شب زنده‌داری استفاده می‌شد.
اینگونه نخستین فنجان قهوه جهان تهیه شد. راهبان پس از کشف خاصیت موجود در قهوه این نوشیدنی و راز نهفته در داخل آن را با راهبان دیگر صومعه‌ها در میان گذاشتند و اینگونه شد که این نوشیدنی به سرعت در میان راهبان به عنوان شرابی برای عبادت گسترش یافت.

۲. در داستان دومی که در رابطه با تاریخچه قهوه و کشف قهوه در جهان ذکر شده است آمده است که:
عارف و صوفی یمنی به نام ابوالحسن مشاهده کرد که پرندگان شکاری از نوعی میوه درخت می‌خورند و پس از آن با انرژی بیشتری پرواز می‌کنند او نیز از این دانه‌ها استفاده کرد و متوجه شد که این دانه‌ها سبب می‌شود انرژی بیشتری داشته باشد و به خواب کمتری نیاز داشته باشد. اینگونه قهوه کشف شد.
۳. در داستان دیگری در رابطه با تاریخچه قهوه ذکر شده است که:
قهوه نخستین بار توسط عارفی اهل شهر موکا در یمن امروزی به نام عمر کشف شد. عمر به بیرون از شهر تبعید شده بود و گرسنگی طاقت او را از بین برده بود. به همین دلیل او برای رفع گرسنگی خود به ناچار از دانه‌های درختی می‌خورد و متوجه تلخی این دانه‌ها می‌شود. عمر برای رفع تلخی این دانه‌ها را بو می‌دهد اما این دانه‌ها سفت و غیر قابل مصرف می‌شوند. در نهایت عمر با حل کردن این دانه‌ها در آب جوش اولین فنجان قهوه جهان را تولید می‌کند. کشف عمر و خاصیت افزایش انرژی قهوه سبب می‌شود عمر اجازه ورود به شهر را بگیرد و پس از آن قهوه به عنوان نوشیدنی برای عبادت مورد استفاده قرار گیرد.

آنچه در بالا ذکر شد چند نمونه از معتبرترین روایات در رابطه با تاریخچه پیدایش قهوه و کشف آن بود که در درستی آن‌ها جای شک و شبه وجود دارد. زیرا در نوشته‌های قبل از قرن هفدهم میلادی هیچ یک از این روایات در رابطه با تاریخچه قهوه ذکر نشده است.
اگر بخواهیم به صورت منظقی به موضوع نگاه کنیم شاید داستان اول و دوم در رابطه با تاریخچه قهوه کمی معقول‌تر و قابل قبول‌تر باشد.
نکته جالب توجه در رابطه با قهوه ممنوعیت آن مانند الکل است. در تاریخچه قهوه ذکر شده است که از گذشته مکان‌هایی مانند قهوه خانه در کشورهای مختلف وجود داشت که مردم (اصولا مردها) در آن دور هم جمع می‌شدند و علاوه بر گپ و گفت به نوشیدن قهوه می‌پرداختند.
از آنجا که این تجمعات و گفتمان‌ها سبب ایجاد چند انقلاب و شورش در طول تاریخ شده بود؛ مصرف قهوه چندین مرتبه از سوی حاکمان منع شده بود.

قهوه پس از پیدایش به دلیل سفر مسلمانان به مکه، وارد عربستان شد و پس از آن توسط حجاجی که برای سفر حج به عربستان رفته‌ بودند به دیگر کشورهای مسلمان راه یافت.
یکی از کشورهایی که در تاریخ قهوه از آن نام برده شده است ترکیه است. مسلمانان در سفر خود قهوه را به این کشور بردند. پس از ورود قهوه به امپراطوری عثمانی و کشور ترکیه در قرن شانزدهم میلادی و به دلیل همجواری ترکیه با اروپا، پای این نوشیدنی به کشورهای اروپایی همچون ایتالیا گشوده شد.
نخستین کشور اروپایی که در تاریخچه قهوه آمده است که قهوه به آن وارد شده است ایتالیا است. بازرگانان ایتالیایی که به ترکیه رفت و آمد داشتند در سال ۱۶۱۵ میلادی با این نوشیدنی آشنا شده و مقادیری از آن را برای فروش با خود به ایتالیا بردند و اینگونه قهوه وارد اروپا گردید.
قهوه نوشیدنی بود که از کشورهای مسلمان به اروپا وارد شده بود و همین امر سبب شد در ابتدا نسبت به پذیرش آن در جامعه و در بین مردم مقاومت وجود داشته باشد. علاوه بر این، طعم تلخ آن سبب شده بود که به قهوه، لقب نوشیدنی شیطان را بدهند.

علی سیدکاظمی

9 دی 1401